ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΞΟΔΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΕΥΡΩ
Τα σενάρια του διπλού νομίσματος ή της εξόδου από το ευρώ επιμένουν. Υπάρχουν ακόμη κόμματα και φωνές που τα υποστηρίζουν. Είναι έγκλημα να μην υπάρχει αναλυτική μελέτη επιπτώσεων της μετάβασης και είναι απάτη να υπάρχει και να την κρύβουν.
Οι περισσότεροι νομίζουν ότι θα γυρίσουμε στην κατάσταση που ήμασταν πριν το ευρώ. Υπάρχει πλήρης άγνοια για τις επιπτώσεις του Grexit τόσο στην αγοραστική δύναμη των εισοδημάτων όσο και στην εθνική οικονομία.
Θα προσπαθήσω λοιπόν να προσδιορίσω αυτές τις συνέπειες και να επισημάνω τους κινδύνους όσο πιο σύντομα και απλά μπορώ.
Τι είναι ένα νόμισμα;
Η αξία (όχι η ονομαστική τιμή) ενός εισιτηρίου (που μπορεί να μεταβιβαστεί) εξαρτάται από την ζήτηση της υπηρεσίας που προσφέρει. (δηλ. από το αντίκρυσμα του εισιτηρίου). Έτσι εισιτήρια ενός αγώνα ή μιας συναυλίας με μεγάλη ζήτηση μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενα κερδοσκοπίας ενώ εισιτήρια χωρίς ενδιαφέρον έχουν μηδαμινή αξία.
Το ίδιο ακριβώς ισχύει και με την αξία των χαρτονομισμάτων. Για να έχουν αξία πρέπει να υπάρχει αντίκρυσμα που απλουστευμένα, δημιουργείται κάπως έτσι:
Αν εγώ παράγω 100 τσουβάλια πατάτες, το κράτος μου παίρνει φόρο τα 50, τρώει τα 40 και αποθηκεύει τα 10. Στην συνέχεια τυπώνει 10 χαρτάκια που υπόσχονται ένα τσουβάλι πατάτες σε όποιον έχει το χαρτάκι. Αυτό είναι χαρτονόμισμα. Το ότι οι πατάτες πουλιούνται και αποθηκεύονται δολάρια, χρυσός κλπ, δεν αλλάζει την ουσία ότι χαρτάκια χωρίς αντίκρυσμα δεν είναι χαρτονόμισμα. Και ότι χωρίς πρωτογενή πλεονάσματα το απαραίτητο απόθεμα σε συνάλλαγμα ή χρυσό (αντίκρυσμα) για το τύπωμα νομίσματος δεν δημιουργείται.
GREXIT. Πόσο θα υποτιμηθεί η δραχμή;
Τα σενάρια του διπλού νομίσματος ή της εξόδου από το ευρώ επιμένουν. Υπάρχουν ακόμη κόμματα και φωνές που τα υποστηρίζουν. Είναι έγκλημα να μην υπάρχει αναλυτική μελέτη επιπτώσεων της μετάβασης και είναι απάτη να υπάρχει και να την κρύβουν.
Οι περισσότεροι νομίζουν ότι θα γυρίσουμε στην κατάσταση που ήμασταν πριν το ευρώ. Υπάρχει πλήρης άγνοια για τις επιπτώσεις του Grexit τόσο στην αγοραστική δύναμη των εισοδημάτων όσο και στην εθνική οικονομία.
Θα προσπαθήσω λοιπόν να προσδιορίσω αυτές τις συνέπειες και να επισημάνω τους κινδύνους όσο πιο σύντομα και απλά μπορώ.
Τι είναι ένα νόμισμα;
Η αξία (όχι η ονομαστική τιμή) ενός εισιτηρίου (που μπορεί να μεταβιβαστεί) εξαρτάται από την ζήτηση της υπηρεσίας που προσφέρει. (δηλ. από το αντίκρυσμα του εισιτηρίου). Έτσι εισιτήρια ενός αγώνα ή μιας συναυλίας με μεγάλη ζήτηση μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενα κερδοσκοπίας ενώ εισιτήρια χωρίς ενδιαφέρον έχουν μηδαμινή αξία.
Το ίδιο ακριβώς ισχύει και με την αξία των χαρτονομισμάτων. Για να έχουν αξία πρέπει να υπάρχει αντίκρυσμα που απλουστευμένα, δημιουργείται κάπως έτσι:
Αν εγώ παράγω 100 τσουβάλια πατάτες, το κράτος μου παίρνει φόρο τα 50, τρώει τα 40 και αποθηκεύει τα 10. Στην συνέχεια τυπώνει 10 χαρτάκια που υπόσχονται ένα τσουβάλι πατάτες σε όποιον έχει το χαρτάκι. Αυτό είναι χαρτονόμισμα. Το ότι οι πατάτες πουλιούνται και αποθηκεύονται δολάρια, χρυσός κλπ, δεν αλλάζει την ουσία ότι χαρτάκια χωρίς αντίκρυσμα δεν είναι χαρτονόμισμα. Και ότι χωρίς πρωτογενή πλεονάσματα το απαραίτητο απόθεμα σε συνάλλαγμα ή χρυσό (αντίκρυσμα) για το τύπωμα νομίσματος δεν δημιουργείται.
GREXIT. Πόσο θα υποτιμηθεί η δραχμή;
Δυο νομίσματα Α και
Β ισορροπούν σε μια ισοτιμία όταν τα
κεφάλαια που μετατρέπονται από το Α στο Β ισούνται με τα κεφάλαια που
μετατρέπονται από το Β στο Α. Δηλαδή όταν οι εισροές ισούνται με τις εκροές ή
οι αγορές (του νομίσματος) με τις πωλήσεις.
Οι εισροές στην δική μας οικονομία (και στο νόμισμα) θα είναι κυρίως από τουρισμό, εξαγωγές, δάνεια, εμβάσματα, και επενδύσεις.
Οι εκροές από την οικονομία θα είναι κυρίως από εισαγωγές, τοκοχρεολύσια, εμβάσματα και επενδύσεις.
Οι εισροές στην δική μας οικονομία (και στο νόμισμα) θα είναι κυρίως από τουρισμό, εξαγωγές, δάνεια, εμβάσματα, και επενδύσεις.
Οι εκροές από την οικονομία θα είναι κυρίως από εισαγωγές, τοκοχρεολύσια, εμβάσματα και επενδύσεις.
Είναι προφανές ότι το πιο ευμετάβλητο είναι τα εμβάσματα (κεφαλαιακές ροές) και οι επενδύσεις.
Οι ροές κεφαλαίων εξαρτώνται από το πού προτιμάει να έχει κάποιος τις αποταμιεύσεις του. Γενικότερα ζητά σκληρό νόμισμα, ασφαλείς τράπεζες και σεβασμό στο απόρρητο. Ειδικότερα οι δικές μας τράπεζες που δεν μπορούν να εισπράξουν πίσω τα δάνεια ούτε από το δημόσιο, ούτε από τους ιδιώτες, επιβιώνουν αποκλειστικά και μόνο χάρη στην σύνδεση με την ΕΚΤ που εγγυάται την δυνατότητα ανάληψης των καταθέσεων.
Αν οι καταθέσεις μετατραπούν σε δραχμές θα πρέπει να προσφέρουν επιτόκια υψηλότερα από την αναμενόμενη διολίσθηση προκειμένου να μην καταρρεύσει η δραχμή. Ανάλογα θα πρέπει να διαμορφώσουν και τα επιτόκια των παλαιών δανείων. Είναι πιθανότερο επομένως να μπουν περιορισμοί στις κινήσεις κεφαλαίων προκειμένου να αποφευχθούν αθρόες εκροές.
Οι επενδύσεις εξαρτώνται από το που είναι ευνοϊκότερο και φιλικότερο το επιχειρηματικό περιβάλλον (φορολογία, κίνητρα, δανειοδότηση, σταθερότητα, τοπική ζήτηση, γραφειοκρατία, διαφθορά, δικαιοσύνη) για να στήσει κάποιος την επιχείρησή του.
Σε φορολογία, ασφάλεια, σταθερότητα, δυνατότητες δανειοδότησης, γραφειοκρατία και δικαιοσύνη ήδη πάσχουμε δραματικά.
Η έξοδος από το ευρώ θα τα χειροτερέψει και θα προσθέσει πληθωρισμό και συναλλαγματικό κίνδυνο.
Είναι προφανές ότι η μείωση του εργατικού κόστους δεν μπορεί να αντισταθμίσει όλα τα υπόλοιπα.
ΠΡΟΣΟΧΉ όμως εδώ
μιλάμε για το νόμισμα και όχι για την οικονομία της χώρας.
Τι θα συμβεί αν όλοι τρέχουμε να μετατρέπουμε τις δραχμές σε ευρώ ή δολάρια και να τα βγάζουμε έξω ή να τα κρύβουμε στα μπαούλα;
Τι θα συμβεί αν προτιμάμε να έχουμε μακαρόνια στο ντουλάπι παρά δραχμές στο πορτοφόλι;
Μήπως την επόμενη μέρα τα μακαρόνια διανέμονται με δελτίο και οι δραχμές δεν αγοράζουν ούτε μακαρόνια, ούτε βενζίνη, ούτε φάρμακα;
Μήπως μηδενίσουμε μόνοι μας την αξία του νομίσματος;
Μήπως αναγκαστούμε να κλείσουμε και τα σύνορα για να μη φύγουν και οι τελευταίοι ικανοί να παράγουν;
GREXIT. Ποια θα είναι η επίπτωση στα εισοδήματα;
Τι θα συμβεί αν όλοι τρέχουμε να μετατρέπουμε τις δραχμές σε ευρώ ή δολάρια και να τα βγάζουμε έξω ή να τα κρύβουμε στα μπαούλα;
Τι θα συμβεί αν προτιμάμε να έχουμε μακαρόνια στο ντουλάπι παρά δραχμές στο πορτοφόλι;
Μήπως την επόμενη μέρα τα μακαρόνια διανέμονται με δελτίο και οι δραχμές δεν αγοράζουν ούτε μακαρόνια, ούτε βενζίνη, ούτε φάρμακα;
Μήπως μηδενίσουμε μόνοι μας την αξία του νομίσματος;
Μήπως αναγκαστούμε να κλείσουμε και τα σύνορα για να μη φύγουν και οι τελευταίοι ικανοί να παράγουν;
GREXIT. Ποια θα είναι η επίπτωση στα εισοδήματα;
Οι μισθοί, οι
συντάξεις (και τα ενοίκια, με μικρή καθυστέρηση) θα ακολουθήσουν τη δραχμή.
Όλα τα εισαγόμενα θα μείνουν συνδεδεμένα με το ευρώ.
Οτιδήποτε παράγουμε στην Ελλάδα και μπορεί να εξαχθεί θα μείνει συνδεδεμένο με το ευρώ και θα εξάγεται προκειμένου να εξασφαλιστεί συνάλλαγμα για την εισαγωγή των απαραιτήτων τροφίμων, φαρμάκων, καυσίμων και ανταλλακτικών.
Όλα τα υπόλοιπα που δεν μπορούν να εξαχθούν όπως πχ η ΔΕΗ και οι συγκοινωνίες θα ακολουθήσουν μία μέση οδό. Το μισθολογικό τμήμα τους κόστους θα ακολουθήσει την δραχμή και το εισαγόμενο το ευρώ.
Όλα τα εισαγόμενα θα μείνουν συνδεδεμένα με το ευρώ.
Οτιδήποτε παράγουμε στην Ελλάδα και μπορεί να εξαχθεί θα μείνει συνδεδεμένο με το ευρώ και θα εξάγεται προκειμένου να εξασφαλιστεί συνάλλαγμα για την εισαγωγή των απαραιτήτων τροφίμων, φαρμάκων, καυσίμων και ανταλλακτικών.
Όλα τα υπόλοιπα που δεν μπορούν να εξαχθούν όπως πχ η ΔΕΗ και οι συγκοινωνίες θα ακολουθήσουν μία μέση οδό. Το μισθολογικό τμήμα τους κόστους θα ακολουθήσει την δραχμή και το εισαγόμενο το ευρώ.
Σαν αποτέλεσμα η αγοραστική
δύναμη των εισοδημάτων από μισθούς, συντάξεις και ενοίκια θα συρρικνωθεί
δραματικά και δεν θα επαρκεί ούτε για τα είδη πρώτης ανάγκης.
Όσοι ασχολούνται με τρόφιμα, φάρμακα, καύσιμα, ανταλλακτικά και τουρισμό ίσως επιβιώσουν.
Όσοι απευθύνονται στην ζήτηση του εσωτερικού αλλά όχι με είδη πρώτης ανάγκης θα έχουν σοβαρό πρόβλημα. Τα έπιπλα, η συντήρηση και αναβάθμιση κατοικιών, τα είδη ένδυσης και καλλωπισμού, τα φροντιστήρια και τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, οι γιατροί και τα ιδιωτικά νοσηλευτήρια, οι κλάδοι των οχημάτων, των ηλεκτρονικών, των ταξιδιών και της ψυχαγωγίας θα έχουν μεγάλες απώλειες.
Προσωπικά ούτε στρώμα, ούτε σαλόνι, ούτε τέντες θα αλλάξω, ούτε εγκατάσταση για ατομική θέρμανση θα κάνω. Ρούχα θα παίρνω μόνο από την λαϊκή και βλέπουμε.
Ένα νέο κύμα λουκέτων και ανεργίας θα σαρώσει την αγορά.
Κάποιοι εξαγωγικοί κλάδοι με εγκαταστάσεις που υπολειτουργούν θα μπορούσαν ίσως άμεσα να κάνουν προσλήψεις και να δουλέψουν με βάρδιες στο πλήρες δυναμικό τους. Θα χρειαστούν όμως δανειακά κεφάλαια κίνησης σε συνάλλαγμα για πρώτες ύλες και σε δραχμές για μισθούς την ώρα που ούτε το ΦΠΑ δεν παίρνουν πίσω.
Όσοι ασχολούνται με τρόφιμα, φάρμακα, καύσιμα, ανταλλακτικά και τουρισμό ίσως επιβιώσουν.
Όσοι απευθύνονται στην ζήτηση του εσωτερικού αλλά όχι με είδη πρώτης ανάγκης θα έχουν σοβαρό πρόβλημα. Τα έπιπλα, η συντήρηση και αναβάθμιση κατοικιών, τα είδη ένδυσης και καλλωπισμού, τα φροντιστήρια και τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, οι γιατροί και τα ιδιωτικά νοσηλευτήρια, οι κλάδοι των οχημάτων, των ηλεκτρονικών, των ταξιδιών και της ψυχαγωγίας θα έχουν μεγάλες απώλειες.
Προσωπικά ούτε στρώμα, ούτε σαλόνι, ούτε τέντες θα αλλάξω, ούτε εγκατάσταση για ατομική θέρμανση θα κάνω. Ρούχα θα παίρνω μόνο από την λαϊκή και βλέπουμε.
Ένα νέο κύμα λουκέτων και ανεργίας θα σαρώσει την αγορά.
Κάποιοι εξαγωγικοί κλάδοι με εγκαταστάσεις που υπολειτουργούν θα μπορούσαν ίσως άμεσα να κάνουν προσλήψεις και να δουλέψουν με βάρδιες στο πλήρες δυναμικό τους. Θα χρειαστούν όμως δανειακά κεφάλαια κίνησης σε συνάλλαγμα για πρώτες ύλες και σε δραχμές για μισθούς την ώρα που ούτε το ΦΠΑ δεν παίρνουν πίσω.
GREXIT. Ποια θα είναι η επίπτωση στα δημόσια
οικονομικά;
Το ΑΕΠ (= εθνικό
εισόδημα = σύνολο εισοδημάτων) θα ακολουθήσει τις δραχμές.
Το χρέος και τα τοκοχρεολύσια θα μείνουν σε ευρώ.
Η πτώχευση θα γίνει επίσημα και οι αντιδράσεις των δανειστών θα είναι απρόβλεπτες και ανεξέλεγκτες. (Δεν αποκλείονται κατασχέσεις (εις χείρας τρίτων) πολύ οδυνηρές για το εξωτερικό εμπόριο και τον τουρισμό)
Το χρέος και τα τοκοχρεολύσια θα μείνουν σε ευρώ.
Η πτώχευση θα γίνει επίσημα και οι αντιδράσεις των δανειστών θα είναι απρόβλεπτες και ανεξέλεγκτες. (Δεν αποκλείονται κατασχέσεις (εις χείρας τρίτων) πολύ οδυνηρές για το εξωτερικό εμπόριο και τον τουρισμό)
Οι μισθολογικές
δαπάνες του δημοσίου θα ακολουθήσουν την δραχμή.
Οι προμήθειες του δημοσίου σε εισαγόμενα θα μείνουν σε ευρώ.
Οι προμήθειες σε εγχώρια και τα δημόσια έργα θα ακολουθήσουν μια μέση οδό.
Οι υποχρεώσεις του δημοσίου σε τοκοχρεολύσια θα μείνουν σε ευρώ
Τα δημόσια έσοδα και οι ασφαλιστικές εισφορές θα ακολουθήσουν την δραχμή.
Θα μειωθούν στον βαθμό που κάποιοι κλάδοι συρρικνωθούν και θα αυξηθούν όταν κάποιοι άλλοι επεκταθούν. Επομένως αρχικά τουλάχιστον τα φορολογικά και ασφαλιστικά έσοδα θα μειωθούν. Αυτό μάλλον θα αντιμετωπισθεί με τύπωμα χρήματος που θα επιτείνει τον πληθωρισμό και την διολίσθηση.
Οι προμήθειες του δημοσίου σε εισαγόμενα θα μείνουν σε ευρώ.
Οι προμήθειες σε εγχώρια και τα δημόσια έργα θα ακολουθήσουν μια μέση οδό.
Οι υποχρεώσεις του δημοσίου σε τοκοχρεολύσια θα μείνουν σε ευρώ
Τα δημόσια έσοδα και οι ασφαλιστικές εισφορές θα ακολουθήσουν την δραχμή.
Θα μειωθούν στον βαθμό που κάποιοι κλάδοι συρρικνωθούν και θα αυξηθούν όταν κάποιοι άλλοι επεκταθούν. Επομένως αρχικά τουλάχιστον τα φορολογικά και ασφαλιστικά έσοδα θα μειωθούν. Αυτό μάλλον θα αντιμετωπισθεί με τύπωμα χρήματος που θα επιτείνει τον πληθωρισμό και την διολίσθηση.
GREXIT. Η μεταβατική περίοδος
Θεωρητικά το πέρασμα
στην δραχμή και η υποτίμηση – διολίσθηση, που θα ακολουθήσει, θα αυξήσουν την
ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, τις επενδύσεις, τις εξαγωγές, τον τουρισμό
κλπ. Όταν εισροή συναλλάγματος που θα προκύψει γίνει ίση με τις εκροές η
ισοτιμία θα σταθεροποιηθεί.
Πρακτικά όμως ένα εργοστάσιο μπορεί να κλείσει σε μια νύχτα ενώ χρειάζεται χρόνια από την ώρα που θα ζητήσει άδεια μέχρι να λειτουργήσει. Ακόμη και οι σημερινοί άνεργοι και υποαπασχολούμενοι χρειάζονται χρόνο για να εκπαιδευτούν και να αποδώσουν σε νέες εξωστρεφείς δραστηριότητες.
Πρακτικά όμως ένα εργοστάσιο μπορεί να κλείσει σε μια νύχτα ενώ χρειάζεται χρόνια από την ώρα που θα ζητήσει άδεια μέχρι να λειτουργήσει. Ακόμη και οι σημερινοί άνεργοι και υποαπασχολούμενοι χρειάζονται χρόνο για να εκπαιδευτούν και να αποδώσουν σε νέες εξωστρεφείς δραστηριότητες.
Αν όμως δεν υπάρχει
εμπιστοσύνη στις τράπεζες και ευνοϊκές συνθήκες για ίδρυση, λειτουργία και
επέκταση επιχειρήσεων δεν θα υπάρξει ούτε άμεση εισροή επενδυτικών κεφαλαίων
ούτε ανάπτυξη εξωστρεφών κλάδων της οικονομίας.
Ποιος θα μετατρέψει τα ευρώ, ή τα δολάρια του, σε δραχμές για να επενδύσει στην Ελλάδα πριν η δραχμή σταματήσει να πέφτει;
Και πώς θα σταθεροποιηθεί η δραχμή αν δεν γίνουν επενδύσεις;
Όσο η εισροή επενδυτικών κεφαλαίων καθυστερεί τόσο η διολίσθηση θα συνεχίζεται.
Στο τέλος έξω μεν οι δραχμές δεν θα ανταλλάσσονται, μέσα δε θα ισχύει δελτίο στα τρόφιμα.
Με τέτοιες συνθήκες ακόμη και ο τουρισμός θα υποστεί τεράστιο πλήγμα παρά το χαμηλό κόστος διαβίωσης.
Ακόμη υπάρχει κίνδυνος κοινωνικής αναταραχής και αύξησης της εγκληματικότητας. Οι γειτονιές θα οργανωθούν αρχικά για την προστασία τους. Αυτό μπορεί να μετεξελιχθεί σε τοπικές συμμορίες που θα πουλάνε προστασία. Τα έσοδα από λαθρεμπόριο, μαύρη αγορά και φοροδιαφυγή θα είναι ικανά να τροφοδοτούν την κρατική διαφθορά και να κρατούν τον νόμο μακριά. (Η διεθνής εμπειρία προχωράει μέχρι αντάρτικο πόλεων)
Αν καταλήξουμε εκεί θα αργήσουμε πολύ να δούμε νέες επενδύσεις και ανάκαμψη.
Ποιος θα μετατρέψει τα ευρώ, ή τα δολάρια του, σε δραχμές για να επενδύσει στην Ελλάδα πριν η δραχμή σταματήσει να πέφτει;
Και πώς θα σταθεροποιηθεί η δραχμή αν δεν γίνουν επενδύσεις;
Όσο η εισροή επενδυτικών κεφαλαίων καθυστερεί τόσο η διολίσθηση θα συνεχίζεται.
Στο τέλος έξω μεν οι δραχμές δεν θα ανταλλάσσονται, μέσα δε θα ισχύει δελτίο στα τρόφιμα.
Με τέτοιες συνθήκες ακόμη και ο τουρισμός θα υποστεί τεράστιο πλήγμα παρά το χαμηλό κόστος διαβίωσης.
Ακόμη υπάρχει κίνδυνος κοινωνικής αναταραχής και αύξησης της εγκληματικότητας. Οι γειτονιές θα οργανωθούν αρχικά για την προστασία τους. Αυτό μπορεί να μετεξελιχθεί σε τοπικές συμμορίες που θα πουλάνε προστασία. Τα έσοδα από λαθρεμπόριο, μαύρη αγορά και φοροδιαφυγή θα είναι ικανά να τροφοδοτούν την κρατική διαφθορά και να κρατούν τον νόμο μακριά. (Η διεθνής εμπειρία προχωράει μέχρι αντάρτικο πόλεων)
Αν καταλήξουμε εκεί θα αργήσουμε πολύ να δούμε νέες επενδύσεις και ανάκαμψη.
GREXIT. Συμπεράσματα:
Παλιά που είχαμε δραχμές, και σπίτια αγοράζαμε και δουλειές ανοίγαμε και στην τράπεζα αφήναμε καταθέσεις και ας μην ήταν σε σκληρό συνάλλαγμα.
Σήμερα ούτε σπίτια αγοράζουμε ούτε δουλειές ανοίγουμε και στις τράπεζες έχουμε τόση εμπιστοσύνη που και τα ευρώ τα προτιμάμε κάτω από το στρώμα.
Αν περάσουμε στην δραχμή όπως
είμαστε σήμερα θα είναι αυτοκτονία. Παλιά που είχαμε δραχμές, και σπίτια αγοράζαμε και δουλειές ανοίγαμε και στην τράπεζα αφήναμε καταθέσεις και ας μην ήταν σε σκληρό συνάλλαγμα.
Σήμερα ούτε σπίτια αγοράζουμε ούτε δουλειές ανοίγουμε και στις τράπεζες έχουμε τόση εμπιστοσύνη που και τα ευρώ τα προτιμάμε κάτω από το στρώμα.
Το νόμισμα μιας αναξιόπιστης οικονομίας είναι αναξιόπιστο.
Η μείωση της αγοραστικής δύναμης των εισοδημάτων θα είναι δραματική και χωρίς τέλος.
Όταν φτάσουμε στην απόλυτη ανέχεια οι μεταρρυθμίσεις που θα απαιτηθούν θα είναι περισσότερες
Το μόνο όφελος θα είναι ότι θα συνειδητοποιήσουμε ότι δεν είναι δυνατόν να τρώμε επ' άπειρον περισσότερα από όσα παράγουμε. Αυτό μόνο Ελληνικά κόμματα το υπόσχονται.
Για να έχει αποτέλεσμα το πέρασμα στην δραχμή πρέπει να προηγηθούν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Τουλάχιστον εκείνες που θα εξασφαλίσουν απρόσκοπτες ενάρξεις και επεκτάσεις στους εξωστρεφείς κλάδους.
Για παράδειγμα, η ανευθυνότητα, το ανεξέλεγκτο των δημοσίων λειτουργών, η διαπλοκή και η διαφθορά είναι ανυπέρβλητα εμπόδια στην ανάπτυξη κάτω από οποιοδήποτε πολίτευμα.
Αν όμως γίνουν αυτές οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις δεν θα χρειαστεί ούτε η έξοδος από το ευρώ ούτε η μείωση της αγοραστικής δύναμης των εισοδημάτων ούτε οι νέες στρατιές ανέργων.
Οι οικονομίες λειτουργούν καλύτερα χωρίς πληθωρισμό, διολίσθηση και σύνορα.
ΥΓ
Επιχειρώ να επισημάνω τους κινδύνους και όχι να κάνω πρόβλεψη.
Θα χαρώ να διαψευσθώ.
Θα χαρώ οι υπέρμαχοι της δραχμής να εξηγήσουν
με ποια μέτρα θα αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη στις τράπεζες.
με ποια κίνητρα θα προκαλέσουν εισροή επενδυτικών κεφαλαίων.
με ποιο τρόπο θα συγκρατήσουν την αρχική ραγδαία κατάρρευση της ισοτιμίας.
Θα χαρώ να δω τις απόψεις άλλων οικονομολόγων.
Σίγουρα όλοι το έχουν σκεφτεί και έχουν μια άποψη.
Θα χαρώ να γίνει ανταλλαγή απόψεων και να υπάρξει ένα βήμα ενημέρωσης.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
UKI GONI / THE NEW YORK TIMES
Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή στις 30 Απριλίου 2015
Επιβεβαιώνει τους κινδύνους για:
1) Ανεξέλεγκτη κατάρρευση του νομίσματος και επικράτηση των ανταλλαγών σε είδος (κατά την οποία δεν εισπράττονται φόροι).
2) Την πολυετή διάρκεια της ύφεσης παρά τις τεράστιες μεταρρυθμίσεις.
3) Τις απώλειες των λαϊκών στρωμάτων και τα κέρδη της πλουτοκρατίας.
ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Έντυπη
Επιβεβαιώνει τους κινδύνους για:
1) Ανεξέλεγκτη κατάρρευση του νομίσματος και επικράτηση των ανταλλαγών σε είδος (κατά την οποία δεν εισπράττονται φόροι).
2) Την πολυετή διάρκεια της ύφεσης παρά τις τεράστιες μεταρρυθμίσεις.
3) Τις απώλειες των λαϊκών στρωμάτων και τα κέρδη της πλουτοκρατίας.
Ο εφιάλτης της Αργεντινής και η Ελλάδα
UKI GONI / THE NEW YORK TIMES
Όταν ο πρόεδρος Αδόλφος Σαά ανακοίνωσε στο Κογκρέσο στις 23 Δεκεμβρίου
του 2001 ότι «το κράτος της Αργεντινής θα διακόψει την εξυπηρέτηση του
εξωτερικού τους χρέους», οι βουλευτές πετάχτηκαν στον αέρα από τη χαρά
τους. Οι ζητωκραυγές τους μετατράπηκαν γρήγορα στην ιαχή «Α-ργε-ντι-νή!
Α-ργε-ντι-νή!». Σήμερα είναι η Ελλάδα, υπό την ηγεσία ενός προσφάτως
εκλεγέντος λαϊκίστικου αριστερού κόμματος, του ΣΥΡΙΖΑ, αυτή που
σκέφτεται να προχωρήσει σε μια εξίσου δραστική, μονομερή, διακήρυξη
ανεξαρτησίας από τους ξένους πιστωτές και τους διεθνείς οργανισμούς.
Οικονομολόγοι σαν τον Νουριέλ Ρουμπινί υποστηρίζουν εδώ και χρόνια ότι η
Ελλάδα θα πρέπει να «χρεοκοπήσει και να εγκαταλείψει το ευρώ»,
προσθέτοντας ότι η οικονομία της Αργεντινής αντί να καταστραφεί,
αντιθέτως ευημέρησε σύντομα και ότι το ίδιο θα πρέπει να κάνει και η
Ελλάδα. Ηταν όμως τόσο ρόδινα για τον λαό της Αργεντινής τα χρόνια που
ακολούθησαν;
Η
πρώτη ημέρα του μεγάλου πειράματος πήγε καλά. Ο πρόεδρος Σαά διακήρυξε,
εν μέσω επευφημιών την πίστη του στην κοινωνική δικαιοσύνη και στην
Εβίτα Περόν, καταδικάζοντας τον περονιστή προκάτοχό του Κάρλος Μένεμ που
ήταν πρόεδρος από το 1989 μέχρι το 1999. Ο κ. Μένεμ έκανε
ιδιωτικοποιήσεις και απορρύθμισε την αγορά εργασίας, ωστόσο δεν ύφανε
δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας όταν ήρθε η ύφεση. Το 2001 το έθνος είχε πια
παγιδευτεί στην ύφεση και στον πληθωρισμό. Στον κ. Σαά φάνηκε πολύ
καλύτερη ιδέα η μη εξυπηρέτηση ενός φαινομενικά υπέρογκου χρέους από το
να κόψει μισθούς και συντάξεις. Η κίνηση ήταν αρεστή και στους
Αργεντινούς σαν μια επαναστατική κραυγή ανεξαρτησίας από τους όρους που
υπαγόρευαν οι ξένοι πιστωτές. Η αίσθηση του θριάμβου ήταν βραχύβια. Μια
εβδομάδα μετά την ανακοίνωση της χρεοκοπίας παραιτήθηκε ο κ. Σαά.
Σύντομα η Αργεντινή παραδινόταν στο εφιαλτικό χάος. Η οικονομία
παρέλυσε, οι τιμές ανέβηκαν στα σουπερμάρκετ και οι φαρμακευτικές
εταιρείες απέσυραν τα προϊόντα τους εξαιτίας της υποτίμησης του πέσο
κατά 75% έναντι του δολαρίου. Με τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες
ουσιαστικά χρεοκοπημένες και το σύστημα δημόσιας υγείας στα πρόθυρα της
κατάρρευσης πολύ σύντομα έγιναν σπάνια τα φάρμακα για τον καρκίνο, το
έιτζ και για τα καρδιολογικά προβλήματα. Η ινσουλίνη εξαφανίστηκε από τα
ράφια των φαρμακείων. Με την οικονομία σε ελεύθερη πτώση περίπου το 50%
του πληθυσμού βρέθηκε κάτω από το όριο της φτώχειας. Η μεσαία τάξη της
χώρας βγήκε στους δρόμους κατά δεκάδες χιλιάδες, κρατώντας και χτυπώντας
κατσαρολικά, ήχος που συνόδευσε την κοινωνική κατάρρευση της Αργεντινής
το 2002. Η μαζική ανάληψη καταθέσεων είχε ήδη αναγκάσει την κυβέρνηση
να λάβει τα πλέον δρακόντεια οικονομικά μέτρα στην ιστορία της
Αργεντινής. Σε ολόκληρη τη χώρα «πάγωσαν» οι καταθέσεις ύψους 66 δισ.
δολαρίων.
Οι
πλούσιοι Αργεντινοί κατάφεραν να παρακάμψουν τους περιορισμούς κάνοντας
μεγάλες αναλήψεις ή στέλνοντας τα χρήματά τους στο εξωτερικό. Για τους
υπόλοιπους άρχισαν να λειτουργούν πολύ σύντομα εκατοντάδες λέσχες όπου
αντάλλασσαν προϊόντα και υπηρεσίες με άλλα προϊόντα και υπηρεσίες. Ενα
«κούρεμα» για μια συνεδρία ψυχανάλυσης, μια μηλόπιτα με ρούχα. Μέχρι τις
αρχές του 2002 δεκάδες χιλιάδες σκυθρωπών μελών συνέρρεαν σε αυτές τις
λέσχες και όταν τελείωσαν τα πέσο, οι μεγαλύτερες από τις λέσχες άρχισαν
να εκδίδουν το δικό τους νόμισμα, το credito. Τελικά η οικονομία της
Αργεντινής ανέκαμψε. Το 2004 η οικονομία αναπτυσσόταν ξανά υπό τον νέο
πρόεδρο Νέστορ Κίρχνερ ο οποίος αψήφησε το ΔΝΤ και εφάρμοσε τη δική του
οικονομική πολιτική. Ισως να ανήκει στους ιστορικούς να αποφασίσουν σε
ποιο βαθμό ευθύνεται για την κατάρρευση η χρεοκοπία και και σε ποιο
βαθμό οι μεταρρυθμίσεις της εποχής της ελεύθερης αγοράς υπό τον Μένεμ.
Ομως το κόστος της χρεοκοπίας ήταν πολύ σκληρό για όσους έχασαν τα
πάντα, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν μέλη της κατώτερης μεσαίας
τάξης, και δεν είχαν τα χρήματα ώστε να αντέξουν την περίοδο του
«παγώματος» των καταθέσεων. Πολλοί που δεν είχαν μετρητά αναγκάστηκαν να
πουλήσουν το σπίτι τους σε γελοίες τιμές στους πλούσιους που
εξακολουθούσαν να έχουν πρόσβαση στα χρήματά τους. Καλά θα κάνουν οι
Ελληνες να συνειδητοποιήσουν τι μπορεί να ακολουθήσει αν υποστηρίξουν
μια χρεοκοπία υπό τον ΣΥΡΙΖΑ και βγουν από την Ευρωζώνη. Σήμερα μπορεί
να ζητωκραυγάζουν τον κ. Τσίπρα. Αύριο μπορεί να χτυπάνε τα κατσαρολικά
τους σε ένδειξη διαμαρτυρίας.
=========================================
Εθνική Τράπεζα: Αυτές είναι οι
συνέπειες μιας εξόδου από το ευρώ
Ακριβή μου Έξοδος
18:53 | 29
Μάιος. 2012
Τελευταία
ανανέωση 21:04 | 29 Μάιος. 2012
Μια έξοδος
από το ευρώ θα οδηγούσε σε σημαντική πτώση του βιοτικού επιπέδου του
Έλληνα πολίτη (μείωση του κατά κεφαλήν εισοδήματος τουλάχιστον κατά 55% σε
ευρώ), πλήττοντας περισσότερο τους οικονομικά ασθενέστερους, μέσω της
σημαντικής υποτίμησης του νέου νομίσματος (65% σε ονομαστικούς όρους),
της βαθύτερης ύφεσης ( -22% σε σταθερές τιμές, επιπλέον της συρρίκνωσης
κατά 14% την περίοδο 2009-2011) και της αύξησης της ανεργίας στο 34%,
εκτιμά η Εθνική Τράπεζα, σε ειδική έκδοση για την ελληνική οικονομία με θέμα
«Περιγράφοντας τις συνιστώσες του κρίσιμου διλήμματος».
Όπως
αναφέρει η Τράπεζα, «ο κίνδυνος εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ δεν αποτελεί
πια μια θεωρητική υπόθεση εργασίας, ή μία εξέλιξη με μηδενική πιθανότητα, αλλά
αντικείμενο καθημερινής συζήτησης και ένα σενάριο που συζητείται πλέον έντονα,
ειδικά στο εξωτερικό.
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι μια τέτοια απευκταία εξέλιξη μπορεί να προκληθεί, μέσα σε ένα τόσο εύφλεκτο περιβάλλον, και από ένα μεμονωμένο γεγονός ή άστοχο χειρισμό με αυτοεκπληρούμενη, οδυνηρή κατάληξη, ανεξαρτήτως της ισχυρής πολιτικής βούλησης περί του αντιθέτου».
Κατά την ειδική αυτή έκδοση της Εθνικής Τράπεζας, σε περίπτωση εξόδου από το ευρώ, το κράτος θα εξαναγκαζόταν σε νομισματική χρηματοδότηση των αναγκών του, δημιουργώντας έναν πληθωριστικό φαύλο κύκλο (πληθωρισμός άνω του 30% αρχικά, με ισχυρή ανοδική τάση στη συνέχεια, καθώς θα αυτοτροφοδοτείται από αυξήσεις τιμών εισαγόμενων αγαθών και ονομαστικών μισθών), που θα ακύρωνε σταδιακά το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα από την υποτίμηση.
Εξαιτίας της δυσκολίας πρόσβασης σε συνάλλαγμα, η χώρα θα αθετούσε το μεγαλύτερο τμήμα των υποχρεώσεων προς τους δανειστές της από το εξωτερικό (325 δισ. ευρώ), με προφανείς δυσμενείς επιδράσεις σε διακρατικό επίπεδο και στις συναλλαγές των ελληνικών επιχειρήσεων με το εξωτερικό, με αποτέλεσμα τη σημαντική υποβάθμιση του βιοτικού επίπεδου και δυσκολία πρόσβασης σε βασικά αγαθά και ειδικά σε καύσιμα, φάρμακα και αναγκαίες πρώτες ύλες. Οι προαναφερόμενες επιπτώσεις θα ήταν πολύ πιο δυσμενείς υπό ένα σενάριο μίας μη ομαλής μετάβασης στο νέο νόμισμα.
Σύμφωνα με τη μελέτη της τράπεζας, το οικονομικό πρόγραμμα που συνοδεύει τη δανειακή σύμβαση εξασφαλίζει χρόνο για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, παρέχοντας ένα πρωτόγνωρο επίπεδο χρηματοδότησης (σχεδόν 150 δισ. ευρώ έως σήμερα και άλλα 90 δισ. ευρώ ως το 2014), με ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους. Παράλληλα, εξασφαλίζεται η στήριξη της ρευστότητας για το εγχώριο τραπεζικό σύστημα άνω των 130 δισ. ευρώ, μέσω του Ευρωσυστήματος.
Περιλαμβάνει τρεις άξονες μέτρων (διαρθρωτικές αλλαγές, χρηματοπιστωτικό σύστημα, δημοσιονομική εξυγίανση) που καλύπτουν από αυτονόητες μεταρρυθμίσεις έως και μεταβολές που προκαλούν έντονες αντιδράσεις. Μεταξύ των αυτονόητων αλλαγών περιλαμβάνονται: Η πάταξη της φοροδιαφυγής, η εξυγίανση της δημόσιας διοίκησης, η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και η ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος που αποτελούν ακρογωνιαίους λίθους της προσαρμογής με βασικό ρόλο στην ανάκαμψη της οικονομίας.
Αλλαγές που θα μπορούσαν να ενισχύσουν την κοινωνική στήριξη στο Πρόγραμμα περιλαμβάνουν την επέκταση της χρονικής διάρκειας προσαρμογής και την αυξημένη πρόνοια για τις πιο αδύναμες κοινωνικές ομάδες που δοκιμάζονται από την κρίση.
Οι εταίροι μας πιθανόν να αντιμετώπιζαν με μεγαλύτερη ευελιξία τις προαναφερόμενες προσαρμογές και την επιπρόσθετη χρηματοδότηση που απαιτείται στο βαθμό που εξασφαλιζόταν μια αξιόπιστη πολιτική δέσμευση για αποφασιστική εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων και επίτευξη των αναπροσαρμοσμένων δημοσιονομικών στόχων, εκτιμά τέλος η Εθνική Τράπεζα.
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι μια τέτοια απευκταία εξέλιξη μπορεί να προκληθεί, μέσα σε ένα τόσο εύφλεκτο περιβάλλον, και από ένα μεμονωμένο γεγονός ή άστοχο χειρισμό με αυτοεκπληρούμενη, οδυνηρή κατάληξη, ανεξαρτήτως της ισχυρής πολιτικής βούλησης περί του αντιθέτου».
Κατά την ειδική αυτή έκδοση της Εθνικής Τράπεζας, σε περίπτωση εξόδου από το ευρώ, το κράτος θα εξαναγκαζόταν σε νομισματική χρηματοδότηση των αναγκών του, δημιουργώντας έναν πληθωριστικό φαύλο κύκλο (πληθωρισμός άνω του 30% αρχικά, με ισχυρή ανοδική τάση στη συνέχεια, καθώς θα αυτοτροφοδοτείται από αυξήσεις τιμών εισαγόμενων αγαθών και ονομαστικών μισθών), που θα ακύρωνε σταδιακά το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα από την υποτίμηση.
Εξαιτίας της δυσκολίας πρόσβασης σε συνάλλαγμα, η χώρα θα αθετούσε το μεγαλύτερο τμήμα των υποχρεώσεων προς τους δανειστές της από το εξωτερικό (325 δισ. ευρώ), με προφανείς δυσμενείς επιδράσεις σε διακρατικό επίπεδο και στις συναλλαγές των ελληνικών επιχειρήσεων με το εξωτερικό, με αποτέλεσμα τη σημαντική υποβάθμιση του βιοτικού επίπεδου και δυσκολία πρόσβασης σε βασικά αγαθά και ειδικά σε καύσιμα, φάρμακα και αναγκαίες πρώτες ύλες. Οι προαναφερόμενες επιπτώσεις θα ήταν πολύ πιο δυσμενείς υπό ένα σενάριο μίας μη ομαλής μετάβασης στο νέο νόμισμα.
Σύμφωνα με τη μελέτη της τράπεζας, το οικονομικό πρόγραμμα που συνοδεύει τη δανειακή σύμβαση εξασφαλίζει χρόνο για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, παρέχοντας ένα πρωτόγνωρο επίπεδο χρηματοδότησης (σχεδόν 150 δισ. ευρώ έως σήμερα και άλλα 90 δισ. ευρώ ως το 2014), με ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους. Παράλληλα, εξασφαλίζεται η στήριξη της ρευστότητας για το εγχώριο τραπεζικό σύστημα άνω των 130 δισ. ευρώ, μέσω του Ευρωσυστήματος.
Περιλαμβάνει τρεις άξονες μέτρων (διαρθρωτικές αλλαγές, χρηματοπιστωτικό σύστημα, δημοσιονομική εξυγίανση) που καλύπτουν από αυτονόητες μεταρρυθμίσεις έως και μεταβολές που προκαλούν έντονες αντιδράσεις. Μεταξύ των αυτονόητων αλλαγών περιλαμβάνονται: Η πάταξη της φοροδιαφυγής, η εξυγίανση της δημόσιας διοίκησης, η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και η ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος που αποτελούν ακρογωνιαίους λίθους της προσαρμογής με βασικό ρόλο στην ανάκαμψη της οικονομίας.
Αλλαγές που θα μπορούσαν να ενισχύσουν την κοινωνική στήριξη στο Πρόγραμμα περιλαμβάνουν την επέκταση της χρονικής διάρκειας προσαρμογής και την αυξημένη πρόνοια για τις πιο αδύναμες κοινωνικές ομάδες που δοκιμάζονται από την κρίση.
Οι εταίροι μας πιθανόν να αντιμετώπιζαν με μεγαλύτερη ευελιξία τις προαναφερόμενες προσαρμογές και την επιπρόσθετη χρηματοδότηση που απαιτείται στο βαθμό που εξασφαλιζόταν μια αξιόπιστη πολιτική δέσμευση για αποφασιστική εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων και επίτευξη των αναπροσαρμοσμένων δημοσιονομικών στόχων, εκτιμά τέλος η Εθνική Τράπεζα.
==========================================
Capital Δευτέρα,
29-Ιουν-2015 10:18
Το ΟΧΙ και τα εναλλακτικά
σενάρια της δραχμής
http://www.capital.gr/arthra/3038301/to-oxi-kai-ta-enallaktika-senaria-tis-draxmis
http://www.capital.gr/arthra/3038301/to-oxi-kai-ta-enallaktika-senaria-tis-draxmis
Του Γιάννη Τσαμουργκέλη
Από τη στιγμή που η χώρα θα βρεθεί εκτός
προγράμματος και χωρίς τη δυνατότητα της χρηματοδότησής της για την αποπληρωμή
των διεθνών υποχρεώσεων της (ΔΝΤ κλπ), η ΕΚΤ έχει καταστατική υποχρέωση να
ανακόψει τη χρηματοδότηση των τραπεζών. Επιπλέον, έχει υποχρέωση να αναθεωρήσει
την αξιολόγηση των ενεχύρων που έχουν καταθέσει προς αυτή οι ελληνικές τράπεζες
για να δανείζονται από αυτήν. Και τα δύο αυτά κανονιστικά γεγονότα θα οδηγήσουν
σε κλείσιμο τραπεζών και πάντως σε περιοριστικό έλεγχο στην κίνηση κεφαλαίων.
Επισημαίνεται δε ότι τυχόν παραβίαση των κανονιστικών διατάξεων λειτουργίας της
ΕΚΤ, επιτρέπει σε κάθε κράτος-μέλος μέτοχο της ΕΚΤ να στραφεί αστικά και
ποινικά εναντίον του Διοικητή και όσων τυχόν μελών του διοικητικού συμβουλίου
θα την υποστηρίξουν.
Οι εναλλακτικές που διανοίγονται για την αποτροπή
αυτής της εξέλιξης αφορούν την επίτευξη συμφωνίας με τους εταίρους το ταχύτερο
δυνατό με μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής και μεταρρυθμίσεις, ή τουλάχιστον με
την υπερψήφιση του ΝΑΙ στο δημοψήφισμα της Κυριακής που ίσως μας επαναφέρει στο
τραπέζι των διαπραγματεύσεων με μια κυβέρνηση Εθνικής Σωτηρίας.
Αντίθετα, εάν υπερψηφισθεί το ΟΧΙ αποκλειστική
διέξοδος είναι η καταφυγή σε εθνικό νόμισμα έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η
χρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας (μισθοί συντάξεις, κλπ, αλλά και οι
εξωτερικές υποχρεώσεις της χώρας). Στην περίπτωση αυτή υπάρχουν δύο
εναλλακτικές: (i) η συντεταγμένη έξοδος που θα "κλειδώσει" τη
συναλλαγματική ισοτιμία της δραχμής έναντι του ευρώ με την υπεράσπιση της από
την ΕΚΤ στις διεθνείς χρηματαγορές, (ii) η μη συντεταγμένη έξοδος που θα αφήσει
το εθνικό νόμισμα να βρίσκει κάθε στιγμή την αξία του σε σχέση με το ευρώ και
τα άλλα νομίσματα αναλόγως των εκτιμήσεων των αγορών.
Σαφέστατα, η συντεταγμένη έξοδος προϋποθέτει
συμφωνία και ανάλογα μέτρα. Ωστόσο εξασφαλίζει ένα πλαίσιο σταθερότητας με
εφάπαξ υποτίμηση του εθνικού νομίσματος και επέκεινα ελεγχόμενων
συναλλαγματικών διολισθήσεων που θα παρέχουν τη δυνατότητα για σχετικό έλεγχο
των αναπόφευκτων πληθωριστικών πιέσεων και της υψηλής ανεργίας. Επιπλέον,
παρέχει τη δυνατότητα της συμφωνίας για την αξία του χρέους έναντι των κρατών
μελών της ΕΕ και τους όρους αποπληρωμής του, ενώ μπορεί να διασφαλίσει κάποια
ροή χρηματοδότησης από τα ευρωπαϊκά προγράμματα.
Από την άλλη, η άναρχη έξοδος θα οδηγήσει
αναπόφευκτα σε μια υποτιμητική κατολίσθηση που θα επιφέρει τεράστιο πληθωρισμό,
απαξία του εθνικού νομίσματος, της αγοραστικής δύναμης και της περιουσίας των
πολιτών. Οι κοινοτικές επιδοτήσεις θα κοπούν καθώς θα διακρατούνται για την
αποπληρωμή των δανείων από το μηχανισμό στήριξης (ESM). Το χρέος θα εκτιναχθεί
όσο και το κόστος εξυπηρέτησής του. Επιπλέον, οι υποχρεώσεις της Τράπεζας της
Ελλάδος έναντι του ELA (περί τα 90 δισ.) θα προσαυξήσουν ανάλογα το εθνικό
χρέος. Οι πτωχεύσεις ιδιωτών και επιχειρήσεων και η ανεργία θα εκτιναχθούν. Και
το χειρότερο, δεν υπάρχει ισορροπία της οικονομίας καθώς κάθε σημείο θα είναι
ανατρέψιμο από την όποια τυχόν "επίθεση" των διεθνών χρηματαγορών
(θεσμικών παικτών ή/και κερδοσκόπων), στο εθνικό νόμισμα που θα υποχρεώνει σε
περαιτέρω υποτίμηση του.
Οι λόγοι αυτής της χαοτικής εκτροπής είναι απλοί
και σαφείς.
Η Ελλάδα έχει ιδιαίτερα περιορισμένη αυτάρκεια
που δεν υπερβαίνει το 35% (π.χ. η Αργεντινή έχει αυτάρκεια άνω του 90%). Έτσι
είναι υποχρεωμένη να εισάγει σχεδόν τα πάντα. Από πετρέλαιο και πρώτες ύλες
μέχρι κρέας και τρόφιμα. Η καταφυγή σε εθνικό νόμισμα επιτρέπει σε κάθε
αντισυμβαλλόμενο με έλληνα εξαγωγέα να απαξιώνει το προϊόν ενόψει της
υποτίμησης, ενώ οι εισαγωγείς θα υποχρεώνονται να πληρώνουν περισσότερες
δραχμές για ίδιας συναλλαγματικής αξίας προϊόντα. Ο εισαγόμενος πληθωρισμός θα
λειτουργεί καταλυτικά. Τα εισαγόμενα θα γίνονται πιο ακριβά παρασύροντας το
σύνολο των προϊόντων. Τα δε εξαγώγιμα θα πρέπει να γίνουν πιο φθηνά για να
εξαχθούν εξασκώντας πίεση μείωσης των μισθών και του κόστους παραγωγής. Τα
εισοδήματα θα μειωθούν και η αγοραστική τους δύναμη θα μειώνεται ακόμα
περισσότερο. Την ίδια στιγμή το δημόσιο θα αυξάνει τους φόρους για να καλύψει
τις δαπάνες του. Η κρατικοποίηση των τραπεζών και η διοχέτευση ρευστότητας με
δραχμές άνευ αξίας θα ενισχύουν τις πληθωριστικές πιέσεις που με τη σειρά τους
θα αυξάνουν τα επιτόκια δανεισμού (βλέπε περίοδο της μεταπολίτευσης)
καθιστώντας ολοένα δυσχερέστερη την εξυπηρέτηση των δανείων. Επιχειρήσεις που
δεν θα τα καταφέρνουν να ανταπεξέλθουν στην υψηλή φορολόγηση, το κόστος των
δανείων τους και τη μείωση της ζήτησης θα αναγκάζονται να κλείσουν. Η
ανεργία θα εκτιναχθεί όσο και η φτώχεια.
Η αναστροφή μιας τέτοιας κατάστασης είναι δυνατή
αποκλειστικά και μόνο με ταχείες και αποτελεσματικές μεταρρυθμίσεις (τις ίδιες
που συζητάνε και οι θεσμοί). Μόνο που αν γίνουν, θα γίνουν σε ένα ασφυκτικό
πλαίσιο που θα ενεργοποιεί μοναδικές κοινωνικές αντιδράσεις σε μια ιδιαίτερη
οικονομικά πολωμένη κοινωνία.
Συμπερασματικά, η υπερψήφιση του ΟΧΙ θέτει
αυτομάτως τη χώρα στη σφαίρα της δραχμής. Ωστόσο, το συγκριτικό συμπέρασμα
αναδεικνύει το αναπόδραστο των μεταρρυθμίσεων σε ένα πλαίσιο δημοσιονομικής
ευστάθειας όπου το μικρότερο οικονομικό και κοινωνικό κόστος εφαρμογής
εξασφαλίζεται με την παραμονή της χώρας στο ευρώ και την υπερψήφιση του ΝΑΙ. Η
υπερψήφιση του ΟΧΙ φέρνει ως δεύτερη προκρινόμενη λύση τη συντεταγμένη αλλαγή
του νομίσματος, ενώ το σενάριο της άναρχης καταφυγής στη δραχμή συνδέεται με
χαοτικά απροσδιόριστο και υψηλό οικονομικό και κοινωνικό κόστος.
*Ο Γ. Τσαμουργκέλης διδάσκει Διεθνή
Οικονομικά στο Παν/μιο του Αιγαίου. Έχει διατελέσει διευθύνων στέλεχος
εταιρειών στο χρηματοπιστωτικό τομέα. Διδάκτωρ Παν/μιου της Οξφόρδης.
=================================================
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 24/7/2015
Οδυνηρό ακόμα και το ελεγχόμενο Grexit
Αμεση υποτίμηση του νέου εθνικού νομίσματος τουλάχιστον κατά 50%, κατάρρευση του ΑΕΠ έως και 20%, «βύθιση» της εγχώριας ζήτησης κατά 25%, εκτίναξη του πληθωρισμού και της ανεργίας και μείωση των πραγματικών μισθών, των δανειοδοτήσεων και των επενδύσεων θα προκαλούσε ένα «ιδεατό» ή αισιόδοξο Grexit. Δηλαδή, μια συντεταγμένη έξοδος από το ευρώ σε συνεργασία με τους εταίρους, την οικονομική τους στήριξη και την παραμονή χώρας στην Ε.Ε. Αντίθετα, σε περίπτωση ρήξης και άτακτης εγκατάλειψης του κοινού νομίσματος, οι επιπτώσεις θα ήταν ανυπολόγιστες.
Σύμφωνα με έρευνα της EY, ακόμη και σε ένα συμφωνημένο Grexit, το οποίο θα περιλάμβανε και «κούρεμα» του δημόσιου χρέους κατά 50% και διατήρηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων προς τη χώρα μας, η οικονομία και η κοινωνία θα βίωναν ένα άνευ προηγουμένου σοκ. Η μελέτη της EY, που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την Oxford Economics, δεν αναλύει καθόλου το ακραίο σενάριο μιας άτακτης εγκατάλειψης του κοινού νομίσματος, με παράλληλη καταγγελία των δανειακών υποχρεώσεων της χώρας. «Οι συνέπειες του σεναρίου αυτού», τονίζει η EY, «είναι αδύνατον να αποτιμηθούν, καθώς ένα τέτοιο σενάριο θα οδηγούσε σε δραματική μείωση του ΑΕΠ, παρατεταμένη αστάθεια και αβεβαιότητα και έξοδο από τη συνθήκη Σένγκεν και την ίδια την Ευρωπαϊκή Ενωση, ενώ η προοπτική επανόδου σε συνθήκες ανάπτυξης και ευημερίας δεν θα μπορούσε να οριοθετηθεί χρονικά».
Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τη μελέτη, το νέο εθνικό νόμισμα, σε μια συντεταγμένη έξοδο από το ευρώ, θα υποτιμηθεί άμεσα κατά τουλάχιστον 50%, ενώ ανάλογα με τις οικονομικές πολιτικές που θα ακολουθηθούν μπορεί να διαμορφωθεί σε ακόμα υψηλότερο επίπεδο. Στην εκτιμώμενη επίσημη υποτίμηση, δεν έχουν συνυπολογιστεί οι όποιες κερδοσκοπικές πιέσεις που μπορεί να εκδηλωθούν στο νέο νόμισμα ή και στις υποσχετικές πληρωμής (IOUs) που θα εκδοθούν κατά τη μεταβατική περίοδο από το ευρώ στο νέο εθνικό νόμισμα. Η «βύθιση» του νομίσματος θα οδηγούσε σε άμεση μείωση της εγχώριας ζήτησης κατά 25% και του πραγματικού ΑΕΠ από 15% έως 20%, που θα σήμαινε ότι η χώρα σωρευτικά από το 2007 θα έχανε σχεδόν το ήμισυ του εγχώριου πραγματικού εισοδήματος!
Σημαντική θα ήταν η συμπίεση του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος, που θα πλήξει πολύ περισσότερο τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, με επακόλουθο αντίκτυπο τη φτώχεια και τη μεγάλη αύξηση της ανισότητας.
Σύμφωνα με μια πρώτη προσέγγιση, κατά τον πρώτο χρόνο μετά την έξοδο, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, σε όρους ευρώ, λόγω της συνδυαστικής επίδρασης της οικονομικής συρρίκνωσης και της υποτίμησης θα μπορούσε να μειωθεί σε περίπου 11.000 ευρώ, σε σύγκριση με τα επίπεδα των 17.000 ευρώ το 2014. Στη μελέτη τονίζεται ότι ένα ιδεατό, οργανωμένο Grexit δεν θα σηματοδοτούσε το τέλος της λιτότητας – αντίθετα, το υψηλό χρέος θα άφηνε ελάχιστα περιθώρια ελιγμών για την κυβέρνηση, αποκλείοντας κάθε πιθανότητα δημοσιονομικής χαλάρωσης. Σημειώνεται ότι η μελέτη υποθέτει ότι μετά την έξοδο από το ευρώ οι δανειστές θα δεχθούν μια μείωση του δημοσίου χρέους κατά 50%, ωστόσο λόγω της μετατροπής του σε δραχμές και της δραματικής μείωσης του ΑΕΠ ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ θα παρέμενε σε επίπεδα άνω του 130%.
Για τις τράπεζες, των οποίων η βιωσιμότητα θα δοκιμαστεί σημαντικά, κύρια προτεραιότητα μετά την έξοδο θα αποτελέσει η διατήρηση της κεφαλαιακής τους επάρκειας. Σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα για το οικονομικό περιβάλλον, αυτό θα οδηγήσει σε τεράστια μείωση των χορηγήσεων δανείων προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά.
Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τη μελέτη, το νέο εθνικό νόμισμα, σε μια συντεταγμένη έξοδο από το ευρώ, θα υποτιμηθεί άμεσα κατά τουλάχιστον 50%, ενώ ανάλογα με τις οικονομικές πολιτικές που θα ακολουθηθούν μπορεί να διαμορφωθεί σε ακόμα υψηλότερο επίπεδο. Στην εκτιμώμενη επίσημη υποτίμηση, δεν έχουν συνυπολογιστεί οι όποιες κερδοσκοπικές πιέσεις που μπορεί να εκδηλωθούν στο νέο νόμισμα ή και στις υποσχετικές πληρωμής (IOUs) που θα εκδοθούν κατά τη μεταβατική περίοδο από το ευρώ στο νέο εθνικό νόμισμα. Η «βύθιση» του νομίσματος θα οδηγούσε σε άμεση μείωση της εγχώριας ζήτησης κατά 25% και του πραγματικού ΑΕΠ από 15% έως 20%, που θα σήμαινε ότι η χώρα σωρευτικά από το 2007 θα έχανε σχεδόν το ήμισυ του εγχώριου πραγματικού εισοδήματος!
Σημαντική θα ήταν η συμπίεση του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος, που θα πλήξει πολύ περισσότερο τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, με επακόλουθο αντίκτυπο τη φτώχεια και τη μεγάλη αύξηση της ανισότητας.
Σύμφωνα με μια πρώτη προσέγγιση, κατά τον πρώτο χρόνο μετά την έξοδο, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, σε όρους ευρώ, λόγω της συνδυαστικής επίδρασης της οικονομικής συρρίκνωσης και της υποτίμησης θα μπορούσε να μειωθεί σε περίπου 11.000 ευρώ, σε σύγκριση με τα επίπεδα των 17.000 ευρώ το 2014. Στη μελέτη τονίζεται ότι ένα ιδεατό, οργανωμένο Grexit δεν θα σηματοδοτούσε το τέλος της λιτότητας – αντίθετα, το υψηλό χρέος θα άφηνε ελάχιστα περιθώρια ελιγμών για την κυβέρνηση, αποκλείοντας κάθε πιθανότητα δημοσιονομικής χαλάρωσης. Σημειώνεται ότι η μελέτη υποθέτει ότι μετά την έξοδο από το ευρώ οι δανειστές θα δεχθούν μια μείωση του δημοσίου χρέους κατά 50%, ωστόσο λόγω της μετατροπής του σε δραχμές και της δραματικής μείωσης του ΑΕΠ ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ θα παρέμενε σε επίπεδα άνω του 130%.
Για τις τράπεζες, των οποίων η βιωσιμότητα θα δοκιμαστεί σημαντικά, κύρια προτεραιότητα μετά την έξοδο θα αποτελέσει η διατήρηση της κεφαλαιακής τους επάρκειας. Σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα για το οικονομικό περιβάλλον, αυτό θα οδηγήσει σε τεράστια μείωση των χορηγήσεων δανείων προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά.
Αβέβαιο όφελος ακόμη και για τις εξαγωγές
Σύμφωνα με τη μελέτη, η δραστική συρρίκνωση της οικονομίας θα επηρεάσει τις επιχειρήσεις με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Μετά το Grexit, το τραπεζικό σύστημα θα αντιμετώπιζε μεγάλα προβλήματα κεφαλαιακής επάρκειας και ρευστότητας. Η μείωση στην παροχή νέων δανείων θα οδηγούσε τις επενδύσεις σε μείωση άνω του 30% κατά τα δύο πρώτα έτη, και θα αρχίσουν να ανακάμπτουν μόλις μετά το τρίτο έτος. Σύμφωνα με την EY, ακόμη και στην περίπτωση ενός ουδέτερου αντίκτυπου στον ισολογισμό των επιχειρήσεων από ένα Grexit, η αλλαγή στο νόμισμα στο οποίο θα συναλλάσσονται θα οδηγήσει σε μεγαλύτερες πιέσεις κόστους, ιδιαίτερα μέσω της αύξησης του κόστους των εισαγόμενων υλών, την πιθανή έκθεση σε συναλλαγματικό κίνδυνο και το υψηλότερο κόστος συναλλαγών.
Οι τιμές των ακινήτων θα υποχωρήσουν απότομα την περίοδο της εξόδου, καθώς η μείωση των εισοδημάτων θα οδηγήσει σε συρρίκνωση της ζήτησης για τον τομέα. Από την άλλη πλευρά, μεσοπρόθεσμα η ζήτηση για ελληνικά ακίνητα, κυρίως από ξένους επενδυτές, είναι πιθανό να αυξηθεί.
Σε ό,τι αφορά την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της χώρας, λόγω της υποτίμησης του νέου νομίσματος, εκτιμάται ότι βραχυπρόθεσμα οι εξαγωγές θα αυξηθούν με ταχείς ρυθμούς. Ο τουρισμός, μαζί με άλλες δραστηριότητες με εξαγωγικό προσανατολισμό, όπως η ναυτιλία, τα επεξεργασμένα τρόφιμα και τα γεωργικά προϊόντα, είναι, θεωρητικά, πιθανό να ενισχυθούν αρχικά από την υποτίμηση, καθώς οι εξαγωγές τους θα αυξηθούν. Ωστόσο είναι εξαιρετικά αβέβαιο αν η αύξηση αυτή θα μπορούσε να διατηρηθεί μεσο-μακροπρόθεσμα. Ο βασικός λόγος σχετίζεται με τις δομικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας και την περιορισμένη εξαγωγική της βάση. Οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι εξαιρετικά χαμηλές στην Ελλάδα και αντιπροσωπεύουν το 30% σήμερα, έναντι περίπου 20% προ της κρίσης. Επιπλέον, σχεδόν στο σύνολό τους οι εξαγωγικές δραστηριότητες της Ελλάδας βασίζονται σε εισαγόμενα υλικά παραγωγής, το κόστος των οποίων θα εκτοξευθεί λόγω της υποτίμησης, μειώνοντας σημαντικά το όποιο όφελος ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας.
Τέλος, αξίζει να υπογραμμιστεί ότι για εξαγωγικές δραστηριότητες όπως ο τουρισμός η αύξηση της ανταγωνιστικότητας δεν προκύπτει μόνο από τη μείωση του κόστους, αλλά κυρίως από το προφίλ του τουριστικού προϊόντος. Οι δραματικές συνθήκες σε κοινωνικό επίπεδο, όπως η πιθανή αύξηση της εγκληματικότητας, είναι σίγουρο πως θα συμβάλλουν αρνητικά στην όποια ενίσχυση του κλάδου.
Σχολιάζοντας τα ευρήματα της μελέτης, ο Πάνος Παπάζογλου, διευθύνων σύμβουλος της EY Ελλάδας, σημειώνει: «H έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη δεν αποτελεί απλό ή γρήγορο τρόπο επίλυσης των οικονομικών προβλημάτων της χώρας. Αν η Ελλάδα δεν κατορθώσει να δημιουργήσει έναν ισχυρό εξαγωγικό τομέα με δύσκολες και στοχευμένες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, οποιαδήποτε προσπάθεια βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας, μέσω της υιοθέτησης ενός νέου νομίσματος, δεν θα έχει διατηρήσιμα ή και διαχειρίσιμα αποτελέσματα. Αντιθέτως, ακόμη και στην περίπτωση συντεταγμένης εξόδου από το ευρώ, οι αρνητικές επιπτώσεις για την ελληνική οικονομία και κοινωνία θα είναι ιδιαίτερα επώδυνες».
Μεγαλύτερο κόστος για χαμηλά και μεσαία εισοδήματα
Μείωση του κατά κεφαλήν εισοδήματος, εκτίναξη της ανεργίας και του πληθωρισμού και πιθανές κοινωνικές αναταράξεις θα έφερνε η έξοδος της χώρας από το ευρώ. Επί της ουσίας, η φτώχεια θα εντεινόταν και ο κρατικός μηχανισμός θα αδυνατούσε να αντιμετωπίσει τα προβλήματα.
Στις άμεσες συνέπειες από ένα Grexit θα ήταν η μείωση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδας, από περίπου 17.000 ευρώ το 2014 στα επίπεδα των 11.000 ευρώ.
Επίσης, το κόστος της υπέρβασης στην υποτίμηση μπορεί να είναι σημαντικό, κάτι που θα επηρέαζε αρνητικά την κατανάλωση και την οικονομική ευημερία.
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι για τα αγαθά και τις υπηρεσίες που εξαρτώνται ιδιαίτερα από τις εισαγωγές, όπως τα φαρμακευτικά προϊόντα, το αργό πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τα χημικά προϊόντα, καθώς και ορισμένα προϊόντα διατροφής, ο αντίκτυπος στις τιμές θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Στο πλαίσιο αυτό, η ιδιωτική δαπάνη θα μειωνόταν, με επακόλουθες αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα, και εκτιμάται ότι, κατά τον πρώτο χρόνο, η εγχώρια ζήτηση θα μπορούσε να συρρικνωθεί κατά τουλάχιστον 25%.
Η εισαγωγή του νέου νομίσματος θα επηρέαζε τα νοικοκυριά μέσω της επίδρασης στους πραγματικούς μισθούς, τις τιμές καταναλωτή, καθώς και τις προοπτικές απασχόλησης. Η έξοδος και η υποτίμηση θα οδηγήσουν ευθέως σε πληθωρισμό, ο οποίος θα αυξανόταν απότομα και άνω του 10%, πριν αρχίσει να αποκλιμακώνεται βαθμιαία.
Δεδομένου ότι οι τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών θα αυξάνονταν μετά την υποτίμηση, η πραγματική αξία των μισθών, που θα καθοριζόταν στο νέο νόμισμα, θα μειωνόταν. Η βασική συνέπεια αυτού θα ήταν η σημαντική συμπίεση του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος, ειδικά για τα νοικοκυριά σταθερού εισοδήματος, και η αύξηση της αβεβαιότητας στην αγορά εργασίας. Υπολογίζεται ότι το Grexit θα οδηγούσε σε αύξηση της ανεργίας, η οποία βραχυπρόθεσμα θα ξεπερνούσε το 30%.
Οι επιπτώσεις στην κοινωνία μιας ενδεχόμενης εξόδου από το ευρώ θα ήταν εξαιρετικά ασύμμετρες. Τα μεσαία και χαμηλά εισοδήματα θα ήταν τα πιο ευάλωτα, ενώ η εμπειρία άλλων χωρών δείχνει ότι όσο πιο βαθιά είναι η κρίση τόσο εντονότερη είναι και η αύξηση των εισοδηματικών ανισοτήτων.
Μεταξύ 2001-2002, η Αργεντινή βίωσε μια τεράστια αύξηση της ανεργίας και της φτώχειας, αντανακλώντας τη δραματική μείωση των πραγματικών εισοδημάτων και την επιδείνωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το 2002, ένας στους δύο Αργεντινούς ζούσε κάτω από το επίσημο όριο της φτώχειας.
Ενδεχόμενο ταραχών
Πιθανή θα ήταν και η εκδήλωση κοινωνικών αναταραχών και εξεγέρσεων, των οποίων οι έμμεσες επιπτώσεις στην οικονομία θα μπορούσαν να είναι σημαντικές.
Στην Ισλανδία, οι αντικυβερνητικές διαδηλώσεις του Ρέικιαβικ, κατά την περίοδο κορύφωσης της κρίσης του 2008, κατέληξαν σε ταραχές. Στην Αργεντινή, η συμμετοχή σε κοινωνικές διαμαρτυρίες αυξήθηκε από 7,6% σε 16,2% στα τέλη του 2002. Εκδηλώσεις βίας, όπως εκτεταμένες ταραχές και λεηλασίες, ήταν καθημερινό φαινόμενο στους δρόμους του Μπουένος Αϊρες.
Επίσης, πολύ πιθανή θα ήταν και η εξάπλωση της ανταλλακτικής οικονομίας (barter trading). Η αδυναμία της ρωσικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης να επιβάλει δημοσιονομική πειθαρχία και να πληρώσει τους προμηθευτές συνέβαλε στη μαζική ανάπτυξη των ανταλλαγών μετά το 1998. Το κράτος υποχρεώθηκε να δέχεται πληρωμές φόρων σε είδος, με αποτέλεσμα την περαιτέρω αποδυνάμωση της δημοσιονομικής αξιοπιστίας.
Λιτότητα διαρκείας και υπέρογκο χρέος ακόμη και με κούρεμα
Η έξοδος από την Ευρωζώνη, η οποία θα συνδυαζόταν ακόμα και με «κούρεμα» του χρέους, όχι μόνο δεν θα χαλάρωνε τη λιτότητα, αλλά θα οδηγούσε στην ανάγκη για έως και αυστηρότερη δημοσιονομική προσαρμογή.
Οπως αναφέρει στην έκθεσή της η ΕΥ, ακόμη και στο υποθετικό σενάριο της μείωσης του δημοσίου χρέους κατά 50%, ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ θα παρέμενε σε πολύ υψηλά επίπεδα. Λόγω της υποτίμησης του νέου νομίσματος κατά περίπου 50%, της αδυναμίας μετατροπής του χρέους σε δραχμές και της μείωσης του ΑΕΠ, ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ θα συνέχιζε να κυμαίνεται στο 130%.
Κάτι τέτοιο θα έδινε ελάχιστα περιθώρια ελιγμών στην κυβέρνηση «αποκλείοντας κάθε πιθανότητα δημοσιονομικής χαλάρωσης», κατά την ΕΥ, με τα υψηλά επίπεδα χρέους να αποτελούν τον εξωτερικό περιοριστικό παράγοντα για τη δημοσιονομική πολιτική.
Ετσι, καθώς τα φορολογικά έσοδα θα ήταν μειωμένα εξαιτίας της ύφεσης μετά την έξοδο, για να μπορέσει η κυβέρνηση να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό χωρίς εξωτερική χρηματοδότηση, θα έπρεπε είτε να αυξήσει τους φόρους είτε να μειώσει περαιτέρω τις δαπάνες. Συνολικά, για κάθε 10% μείωση των δημοσίων εσόδων σε ετήσια βάση, σε περίπτωση εξόδου από την Ευρωζώνη, εκτιμάται ότι θα απαιτούνταν δημοσιονομικά μέτρα της τάξεως του 2% του ΑΕΠ (3,6 δισ. ευρώ με τα σημερινά δεδομένα), ώστε να υπάρξει ένας ισοσκελισμένος πρωτογενής προϋπολογισμός τα πρώτα έτη. Ακόμη, όμως, και αν υιοθετείτο μια επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, οι επιπτώσεις σε άλλα μέτωπα θα οδηγούσαν γρήγορα στην ανατροπή της. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, αναπόφευκτα, θα έπρεπε να χρηματοδοτηθεί μέσω νομισματικής χρηματοδότησης (εκτύπωση χρήματος) ή με τη χρήση οικονομικού καταναγκασμού (π.χ. υποχρεώνοντας τις τράπεζες και τα ασφαλιστικά ταμεία να επενδύουν ένα ορισμένο ποσοστό του ενεργητικού τους σε εγχώρια κρατικά ομόλογα). Κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε ανεξέλεγκτη πληθωριστική δυναμική, με αυξημένες πιέσεις για περαιτέρω υποτίμηση και πιστωτική συρρίκνωση. Η ενδεχόμενη νομισματική υποτίμηση που θα απαιτούνταν για να αποκατασταθεί η ανταγωνιστικότητα και να διατηρηθεί μακροχρόνια ισορροπία στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών, δεν είναι εύκολο να υπολογισθεί. Από το 2010, λόγω της εσωτερικής υποτίμησης, η Ελλάδα ανέκτησε κάπως την ανταγωνιστικότητά της. Παρ’ όλα αυτά, για την πλήρη ανάκτησή της, η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία μπορεί να χρειαζόταν να μειωθεί κατά περίπου 20%.
Η ονομαστική υποτίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας θα έπρεπε να είναι πολύ μεγαλύτερη από την πραγματική μείωση, ούτως ώστε να αποκατασταθεί η ανταγωνιστικότητα, δεδομένου ότι η χαμηλότερη συναλλαγματική ισοτιμία θα οδηγούσε σε εισαγόμενο πληθωρισμό.
Κάτι τέτοιο θα έδινε ελάχιστα περιθώρια ελιγμών στην κυβέρνηση «αποκλείοντας κάθε πιθανότητα δημοσιονομικής χαλάρωσης», κατά την ΕΥ, με τα υψηλά επίπεδα χρέους να αποτελούν τον εξωτερικό περιοριστικό παράγοντα για τη δημοσιονομική πολιτική.
Ετσι, καθώς τα φορολογικά έσοδα θα ήταν μειωμένα εξαιτίας της ύφεσης μετά την έξοδο, για να μπορέσει η κυβέρνηση να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό χωρίς εξωτερική χρηματοδότηση, θα έπρεπε είτε να αυξήσει τους φόρους είτε να μειώσει περαιτέρω τις δαπάνες. Συνολικά, για κάθε 10% μείωση των δημοσίων εσόδων σε ετήσια βάση, σε περίπτωση εξόδου από την Ευρωζώνη, εκτιμάται ότι θα απαιτούνταν δημοσιονομικά μέτρα της τάξεως του 2% του ΑΕΠ (3,6 δισ. ευρώ με τα σημερινά δεδομένα), ώστε να υπάρξει ένας ισοσκελισμένος πρωτογενής προϋπολογισμός τα πρώτα έτη. Ακόμη, όμως, και αν υιοθετείτο μια επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, οι επιπτώσεις σε άλλα μέτωπα θα οδηγούσαν γρήγορα στην ανατροπή της. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, αναπόφευκτα, θα έπρεπε να χρηματοδοτηθεί μέσω νομισματικής χρηματοδότησης (εκτύπωση χρήματος) ή με τη χρήση οικονομικού καταναγκασμού (π.χ. υποχρεώνοντας τις τράπεζες και τα ασφαλιστικά ταμεία να επενδύουν ένα ορισμένο ποσοστό του ενεργητικού τους σε εγχώρια κρατικά ομόλογα). Κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε ανεξέλεγκτη πληθωριστική δυναμική, με αυξημένες πιέσεις για περαιτέρω υποτίμηση και πιστωτική συρρίκνωση. Η ενδεχόμενη νομισματική υποτίμηση που θα απαιτούνταν για να αποκατασταθεί η ανταγωνιστικότητα και να διατηρηθεί μακροχρόνια ισορροπία στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών, δεν είναι εύκολο να υπολογισθεί. Από το 2010, λόγω της εσωτερικής υποτίμησης, η Ελλάδα ανέκτησε κάπως την ανταγωνιστικότητά της. Παρ’ όλα αυτά, για την πλήρη ανάκτησή της, η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία μπορεί να χρειαζόταν να μειωθεί κατά περίπου 20%.
Η ονομαστική υποτίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας θα έπρεπε να είναι πολύ μεγαλύτερη από την πραγματική μείωση, ούτως ώστε να αποκατασταθεί η ανταγωνιστικότητα, δεδομένου ότι η χαμηλότερη συναλλαγματική ισοτιμία θα οδηγούσε σε εισαγόμενο πληθωρισμό.
Η αρχική ισοτιμία δεν έχει ουσιαστική σημασία και είναι πολύ πιθανό να οριζόταν στη σχέση ένα προς ένα. Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι η αρχική ισοτιμία θα δεχόταν σημαντική υποτίμηση. Ακόμη και στην περίπτωση μιας συντεταγμένης εξόδου από το ευρώ, η αρχική υποτίμηση θα ήταν σημαντική, υπερβαίνοντας ενδεχομένως το 50%, εξαιτίας του αρχικού πανικού και της αβεβαιότητας ως προς την αποκατάσταση της ισορροπίας του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.
Η έκταση και η διάρκεια της αρχικής σημαντικής υποτίμησης θα καθορίζονταν σε μεγάλο βαθμό από τις πολιτικές που θα εφαρμόζονταν. Στο πιο αισιόδοξο σενάριο, κατά το οποίο θα αποφεύγονταν οι λανθασμένες πολιτικές και η πολιτική, κοινωνική και οικονομική αστάθεια θα ήταν περιορισμένες, η υποτίμηση τελικά θα αντιστρεφόταν, αλλά σε βάθος χρόνου.
Το πρόβλημα της μετατροπής
Η ΕΥ υπογραμμίζει επίσης την πολυπλοκότητα ενός Grexit ακόμα και αν αυτό είναι συντεταγμένο. Θα υπάρξει ανάγκη για εκτεταμένη επαναδιαπραγμάτευση συμβάσεων. Ολες οι τιμές, οι συμβάσεις, τα στοιχεία ενεργητικού και παθητικού που διέπονται από το ελληνικό δίκαιο θα πρέπει να μετατραπούν στο νέο νόμισμα, ενώ οι τράπεζες θα μείνουν κλειστές για μερικές εβδομάδες. Το μεγαλύτερο πρόβλημα θα είναι η επιλογή των συμβάσεων που θα πρέπει να μετατραπούν και αυτών που θα παραμένουν στο ευρώ. Ο προσδιορισμός του δικαίου που διέπει την κάθε σύμβαση θα είναι δύσκολος, εφόσον εκδοθούν έκτακτα διατάγματα. Η κυβέρνηση θα μπορούσε να επαναπροσδιορίσει όλα τα ποσά που καθορίζονται στις συμβάσεις που διέπονται από το ελληνικό δίκαιο από ευρώ σε δραχμές.
Ωστόσο, δεδομένου ότι το ευρώ δεν είναι μόνο ελληνικό νόμισμα, αλλά το διεθνές νόμισμα της Ε.Ε., το θέμα της μετατροπής είναι εξαιρετικά σύνθετο. Αρχικά, η Ελλάδα δεν θα διαθέτει χαρτονομίσματα και κέρματα του νέου νομίσματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι χρειάστηκαν έξι μήνες για την De La Rue για να παραγάγει το νόμισμα του Νοτίου Σουδάν, μετά τη δημιουργία της νέας χώρας, και αυτό θεωρείται μια ταχεία αντίδραση. Η έκδοση υποσχετικών (IOUs) μέχρι την έκδοση του νέου νομίσματος θεωρείται δεδομένη για να αντεπεξέλθει το κράτος στις υποχρεώσεις του για μισθούς, συντάξεις και προμηθευτές.
